&
loading
ATLA
Siyonizm ve Karşıt Yahudiler
Allâl El-Fasi

Allâl El-Fasi

علال الفاسي

Doğum Tarihi: 29 Ocak 1910
Ölüm Tarihi: 13 Kasım 1974
Meslek/Ünvan: Faslı Devlet ve Fikir Adamı

Hakkında

Fas’ta doğdu. Tahsilini Karaviyyîn Üniversitesi’nde tamamladı. Aynı üniversitede ve üniversite sonrası İslâmî eğitim veren Rabat’taki Dârülhadîsi’l-haseniyye’de görev yaptı. Selefiyye hareketi içinde yer aldı ve Fransız sömürge yönetimine karşı baş gösteren siyasî mücadelelere katıldı. Bu faaliyetlerinden dolayı bir süre Tâzâ’da göz hapsinde tutuldu; 1931 yılında serbest bırakıldı. Diğer genç Faslı milliyetçilerle birlikte 1934’te Kütletü’l-ameli’l-vatanî’yi kurdu. Liderler arasındaki görüş ayrılıkları üzerine bu teşkilât 1937 yılında, Allâl el-Fâsî’nin önderlik ettiği el-Hizbü’l-vatanî ve Vezzânî’nin başında bulunduğu el-Hareketü’l-kavmiyye adlarıyla ikiye bölündü. Sömürge yönetimine karşı sürdürülen faaliyetler ve ortaya çıkan gelişmeler üzerine liderlerin birçoğu tutuklanarak hapse atıldı veya sürgüne gönderildi. Allâl el-Fâsî de 1937-1946 yılları arasında Gabon’da sürgünde yaşadı. Fas’taki arkadaşları tarafından 1943’te kurulan İstiklâl Partisi’nin (Hizbü’l-istiklâl) liderliğine getirildi ve 1946 yılında Gabon dönüşü fiilen partinin başına geçti. Ancak 1947’de Kahire’ye kaçmak zorunda kaldı ve orada kurduğu Mektebü’l-Mağribi’l-Arabî adlı merkezden İspanyol ve Fransızlar’a karşı geliştirilen direniş ve bağımsızlık hareketlerini yönlendirdi. Kuzey Afrika bağımsızlık hareketleri liderlerinden Abdülkerîm el-Hattâbî başkanlığında Kahire’de kurulan Kuzey Afrika Kurtuluş Komitesi’nin (Lecnetü tahrîri’l-Mağribi’l-Arabî) genel sekreterliğine getirildi (1955). Fas’ın 1956’da bağımsızlığını kazanması üzerine ülkesine döndü ve Rabat’ta İmam V. Muhammed Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde öğretim görevine başladı. Bir süre yalnız parti çalışmaları ve neşir faaliyetiyle meşgul olarak hükümette görev almaktan uzak durdu. 1957’de çıkarmaya başladığı haftalık Le Sahara Marocain gazetesinin yayımını sürdürdü; 1962’de de aylık el-Beyyine dergisini çıkardı. Bu yayın organlarında, savunduğu Arap birliği ve panislâmizm hareketi hakkındaki görüşlerini ortaya koydu. 1960’ta tekrar İstiklâl Partisi liderliğine getirildi. 1961’de kurulan hükümette vakıflar ve dinî işlerle görevli devlet bakanı oldu. On sekiz ay bu görevde kaldıktan sonra partili diğer iki bakanla birlikte hükümetten ayrıldı (1963). Siyasî ve kültürel faaliyetlerle dolu hareketli bir ömür geçiren Allâl el-Fâsî, bir davet üzerine gittiği Romanya’da devlet başkanı ile Filistin ve Batı Sahra meseleleriyle ilgili olarak yaptığı görüşme sırasında öldü (13 Mayıs 1974).

Kaynaklar

Dîvânü ʿAllâl el-Fâsî (nşr. Abdülalî el-Vedgīrî), Rabat 1984, c. I.

Muhammed el-Alemî, ʿAllâl el-Fâsî, Rabat 1980.

Anouar Abdel-Malek, Anthologie de la litérature arabe contemporaine, Paris 1965, II, 190-196.

Ebû Bekir el-Kādirî, Ricâlün ʿareftühüm fi’l-Maġrib ve’l-Meşriḳ, Dârülbeyzâ 1403/1983, s. 59-120.

el-Mevsûʿatü’l-ḥarekiyye (nşr. Müessesetü’l-Buhûs ve’l-meşârîu’l-İslâmiyye), Amman 1403/1983, I, 186.

Hasan el-Verâgīlî, el-Mażmûnü’l-İslâmî fî şiʿri ʿAllâl el-Fâsî, Rabat 1405/1985.

Oriente Moderno, sy. XVII, Roma 1937, s. 595; XIX (1939), s. 429-430; XXXII (1952), s. 1-31.

U. Rizzitano, “ʿAllāl al-Fāsī”, EI2 Suppl. (İng.), s. 63-64.