Filistin Seyahatnamesi (Seyahatname-i Arz-ı Filistin)
Abdülkadir Altın, Nazmi Eroğlu

Mirliva Mehmed Refet Paşa’nın kaleme aldığı elinizdeki eser (1889), iki bölümden oluşmaktadır: Birinci bölümde Filistin Seyahatnamesi (Seyahatname-i Arz-ı Filistin) yer almakta, ikinci bölümde ise bölgeyle ilgili Malumat-ı Tarihiyye ve Coğrafiyye’ye ansiklopedik tarzda yer verilmektedir.

Seyahatnamenin yazılmasına, İtalya Veliahdı Viktor Napoli Emanuel’in Filistin bölgesine düzenlediği bir aylık gezi vesile olmuştur (13 Şubat-11 Mart 1887). Söz konusu tarihî şahsiyetin “mihmandarlığını” Mehmed Refet Paşa yapmıştır. Paşanın bu vesile ile tuttuğu notlar, gezinin bütün safhalarını insicamlı bir şekilde ortaya koymaktadır. Bu metinde, Türk devlet terbiyesini, bölgede yaşayan halkların durumunu, şehirlerin canlılığını ve Doğu’nun misafirperverliğini anlamak; birçok farklı unsurun bir arada “Osmanlı” şemsiyesi altında barış içinde yaşadığını gözlemlemek mümkün. Ayrıca, seyahatnameyi tamamlayıcı mahiyette ilave edilen -bölgenin tarihî ve coğrafî konumuyla ilgili- bilgiler, esere ayrı bir değer katmaktadır.

Bununla birlikte, yakın tarihlerde birçok uluslararası sorunun kaynağı durumuna gelen bölgenin mahiyetinin kavranması, devletlerin politik yaklaşımları ve diplomaside bazı inceliklerin önemi hakkında uyarıcı bir eser olduğu da söylenebilir…