&
loading
ATLA
Tarihin Tanığıyım

Bilindiği üzere siyasi bir proje olarak ortaya çıkan Siyonizm, Filistin’de bir Yahudi devleti kurulmasını amaçlıyordu. Bu hareketin öncüleri arasında yer alan ve aslen Yahudi olmayan Laurence Oliphant, Siyonizm için etkin rol oynamış isimlerdendi. Oliphant, 1879 yılında II. Abdülhamid’e bir rapor sunmuş ve Siyonistler adına Belka’da dört milyon dönümden daha büyük bir araziye talip olmuştu. Ona göre Osmanlı maliyesinin içine düştüğü buhrandan ancak Museviler’e verilecek bu geniş topraklar ve imtiyazlar sayesinde kurtulmak mümkündü. Filistin’in asıl sahipleri olan yerli halkın varlığı bugün nasıl yok sayılıyorsa Oliphant’ın layihasında da Filistin halkı yok sayılmıştı.

33 maddeden oluşan layihanın her bir maddesi hükümetten güçlü imtiyazlar elde etmek üzerinedir. Örneğin teklife göre Arz-ı Filistin’de İskân-ı Muahacirîn Osmanlı Kumpanyası ismiyle bir şirket kurulacak ve devlet, bu şirketin haberi olmadan hiçbir araziyi satışa çıkaramayacaktır. Yahudilerin iskân edildiği bölgelerde Yahudilerden oluşan mahkemeler kurulacak ve ayrıca mahalli tüm idareciler de yine sadece Yahudi yerleşimciler arasından seçilebilecektir. Layiha, Meclis-i Vükela’da görüşülmüş ve tasarlanan yapının devlet içinde devlet demek olduğu ifade edilmiştir. Sonuç olarak bu “cazip” teklif II. Abdülhamid tarafından reddedilmiştir. 

Oliphant, layihasını sunmadan evvel Filistin’i gezmiş, tasarısı için kapsamlı bir çalışma yapmış ve gözlemlerini “Haifa or Life in Modern Palestine” ismiyle yayınlamıştır. Nazarsız manzara olmaz şiarınca Oliphant’ın hırsından ve tutkusundan da alınacak bir ders olduğunu unutmamalı ve daha büyük bir hırs ve tutkuyla Filistin’in hakkı olan manzarayı yaratmalıyız.

Laurence Oliphant’ın sunduğu layihanın Osmanlıca tercümesi

Kaynaklar
1. BOA, İ.MMS, nr: 66/3114
2. Ömer Tellioğlu, Filistin’e Musevi Göçü ve Siyonizm (1880-1914), İstanbul 2015.